طرح پیشنهادی توسعه خوشه صنعتی چای در شرق استان گیلان

کاشت چای در ایران بیشینه ای بیش از ١٠٠ سال دارد. کشت چای از کانون نخستین خود یعنی لاهیجان به سوی شرق و غرب و به ویژه در سواحل جنوبی دریای خزر شهرهای لاهیجان، لنگرود، رودسر، املش، صومعه سرا، فومن، رشت و شفت و حتی قسمتی از استان مازندران گسترش پیدا کرده است. پراکندگی سطح زیر کشت چای به تفکیک شهرستانهای استان های گیلان ، مازندران و همچنین پراکندگی وسعت باغات چای در جداول ١ و ٢ داده شده اند که طبق آخرین داده ها و مستندات سازمان چای کشور می باشد. از جدول ۲ چندین استنباط  می شود که پراکندگی وسعت باغات چای کشور طی سالهای گذشته  (بویژه بعد از اصلاحات ارضی) در جهت خرد شدن بوده است.  

چهارچوب فکری

تجارت جهانی فشار مضاعفی را در بخش صنعت کشاورزی وشرکت های تولیدی خصوصا ازنوع کوچک و متوسط آن وارد نموده است. رقابت جهانی وسایر نیروها از قبیل تغییرات شگفت تکنولوژی ،تنوع بازارها و امثال این ها به عنوان عوامل هدایت کننده اصلی ، لزوم دگرگونی هایی در نگرش به نحوه تولید و مدیریت آن را اجتناب پذیر ساخته است. کشورما نیزعلی رغم برنامه ریزی ها و سعی وتلاش فراوان در جهت ارتقاء صنایع کوچک و متوسط، متاسفانه شاهد ورشکستگی، عدم توانایی رقابت و تعطیلی تعدادی از این گونه شرکت ها هستیم. این مسائل و کمبود ها در صنعت چای کشور بیش از پیش نمایان و به حالت بحرانی خود رسیده است. مقایسه عملکرد ها و پتانسیل های صنعت چای در کشور ما با کشورهایی همچون هندوستان ، کنیا ، سریلانکا و چین ضرورت تقویت و ساماندهی موثر و مناسب این صنعت را در کشورها نمایان می سازد .

در دنیای تجارت و اقتصاد امروز، بسیاری ازکشورها ، تقویت و رشد دادن بنگاه های کوچک و متوسط (SME) را به عنوان یکی از مهمترین راهبرهای صنعتی خود عنوان می کنند .اگرچه سازمان و شرکت های کوچک و متوسط می توانند نقش کلیدی در رشد اقتصادی و توسعه صنعتی در کشورهای در حال رشد داشته باشند ولی از پتانسیل موجود به واسطه برخی مشکلات که عمدتا به واسطه اندازه آن ها و ایزوله بودنشان می باشد نمی توانند به خوبی بهره بگیرند. در نتیجه در عمل دارای مشکلات عدیده ای می گردند که بعضا به ورشکستگی و نابودی آن ها می انجامد . حال اگر نگاهی به صنعت چای در شرق استان گیلان که اکثریت مطلق چای تولیدی ایران از آن منطقه است بیاندازیم ، مشاهده می گردد که تمامی کارخانجات چای خشک کنی ان نواحی جزء صنایع کوچک محسوب می شوند. این کارخانجات به صورت پراکنده فعالیت نموده و ارتباط کمی با یکدیگرو صنایع مرتبط با چای دارند. در دنیای تجارت و صنعت امروز ، خصوصا از دهه ٩٠ میلادی ، برای حل مشکلات علاقه به تشکیل و توسعه خوشه های صنعتی در محافل آکادمیک و صنعتی جایگاه خاصی را پیدا کرده است. با ایجاد خوشه های صنعتی و از طریق فرآیند شبکه سازی می توان سازمان ها و کارخانجات کوچکی که یک طیف محصولات مربوط یا تکمیلی را تولید می کنند و با مشکلات مشترکی مواجه و در عین حال دارای فرصت های نسبتا  مشابه ای هستند به صورت منسجم درآورد که با کمک کردن به یکدیگر و هماهنگی و همکاری به بهترین رشد و مقیاس اقتصادی برسند که هرگز به تنهایی و به صورت جزیره ای کار کردن نمی توانستند به آن دست یابند. تعاریف مختلفی از خوشه صنعتی در ادبیات مربوطه موجود است ، لیکن بیشتر آن را به صورت مجموعه ای از سازمان ها و واحد های تولیدی و خدماتی در نظر گرفته که در یک منطقه جغرافیایی و یک گرایش صنعتی متمرکز شده وبا همکاری و تکمیل فعالیت های یکدیگر، محصولات و خدمات مشترک تولید می کنند و با  تهدید ها و فرصت های مشابه مواجه هستند، در نتیجه توسعه خوشه ها ، بنگاه های درون خوشه با بازدهی بیشتر و استفاده تخصصی تر از امکانات و سازو کارهای موجود کارمی کنند و بازده زمانی واکنش آن ها نسبت به بازاربسیار کمتر از حالتی خواهد بود که به صورت انفرادی کار می کنند. از سوی دیگر سازمان ها و مراکز تحقیقاتی مرتبط به سطح جدید و بالاتری از توان نو آوری خواهند رسید .