مقاله مجتمع تاریخی نیاوران

بخشهایی از متن:

مجموعه فرهنگی

 تاریخی نیاوران در باغ بزرگی به مساحت حدود 11 هکتار در شمال تهران قرار دارد که از زیبایی و جذابیت طبیعی و تاریخی فراوانی برخوردار می باشد. بناهای این مجموعه متعلق به دوره های قاجار و پهلوی می باشد.

ابتدا شاهان قاجار این مکان خوش آب و هوا را جهت اقامت ییلاقی خویش برگزیدند. فتحعلی شاه قاجار برای تفریحات تابستانی خود دستور می دهد تا در منطقه ای خوش آب و هوا خارج از شهر تهران که وسعتی بسیار کمتر از امروز داشت باغی مصفا بسازند. درکنار روستایی که «گُرده وی» یا «گُرده به» خوانده می شد و در نیاوران امروز قرار داشت به جای نیزاری که در همسایگی روستا واقع بود باغ را ساختند. باغ ییلاقی فتحعلیشاه که در جای نیزار ایجاد شد را «نی آوران» نامیدند که بعدا به نام «نیاوران» مشهور شد. محمد شاه نیز در همین باغ بنای کوچک و ساده ای بنا کرد و به دنبال او ناصرالدین شاه« کاخ صاحبقرانیه» را در این باغ ساخت. آخرین بنایی که در دوران قاجار در این باغ ساخته شد مشهور به کوشک احمدشاهی است

...

طرح چهار ضلعی کاخ و فضاسازی معماری داخلی آن الهام گرفته از معماری ایرانی با بهره گیری از فناوری مدرن است. تزئینات آن نیز تلفیقی از هنر پیش از اسلام و پس از اسلام است که گچبری توسط استاد عبداللهی، آینه کاری توسط استاد علی اصغر و کاشی کاری نمای خارجی توسط استاد ابراهیم کاظم پور و ایلیا انجام شده است. کف بنا از جنس سنگ سیاه و سقف آن از جنس آلومینیوم است که از وسط باز می شود. دکوراسیون و مبلمان داخلی کاخ توسط یک گروه فرانسوی طراحی و اجرا شده است.
طبقه همکف این بنا شامل سرسرای بزرگی است که کلیه اتاق ها در اطراف آن شکل
گرفته اند که از آن جمله می توان به سینمای اختصاصی، اتاق غذاخوری، سالن پذیرایی، اتاق انتظار و راهروهای فرعی و همچنین تالار آبی اشاره   کرد

در نیم طبقة این بنا اتاق کار، اتاق کنفرانس و دفتر منشی فرح دیبا ، اتاق خواب لیلا و اتاق ندیمه او قرار دارد.

...

در دهه نخست دوران پهلوی اول،به دستور رضا شاه ،کاخ صاحبقرانیه تعمیرات اساسی شدکه به نظر میرسد ساختمان کوشک نیز از این فرایند بی بهره نماند و تغییراتی در فضای داخلی آن رخ داد. دراواخر دهه بیست که کاخ صاحبقرانیه برای برگزاری مراسم ازدواج محمدرضا –ولیعهد پهلوی اول –وفوزیه آماده شد،کوشک جهت استقرار کوتاه مدت آنان در نظر گرفته شد.پس از این تاریخ،ساختمان کوشک به تناوب گاه متروک وزمانی نیز محل اقامت پرسنل نظامی رده بالای مستقر در مجموعه بوده است.در اوایل سالهای دهه چهل،محمد رضا پهلوی تصمیم به ساخت کاخ نیاوران جهت اقامت خود وخانواده اش گرفت و بنابر برخی گزارشهای شفاهی کوشک نیز بعنوان دفتر اداری وی آماده شد.در پی ساخت کاخ اصلی ساختمان کوشک نیز بازسازی اساسی شد.از میانه دهه چهل تا سالهای آغازین دهه پنجاه وپس از آن ،تا زمان وقوع انقلاب اسلامی ،این ساختمان به عنوان محل اقامت رضا پهلوی ومحل برگزاری مهمانی های خانوادگی استفاده شد .در این زمان بود که دکوراسیون داخلی بنا توسط طراحان فرانسوی کاخ صاحبقرانیه تغییر نمود

موزه جهان نما  و کتابخانه

در سال 1355 شمسی، فضایی در ضلع غربی کاخ صاحبقرانیه جهت نگهداری آثار و اشیاء هنری اهدایی به فرح دیبا و یا خریداری شده توسط وی با چهار سالن در طبقه همکف و یک سالن در زیرزمین در نظر گرفته شد. بر سقف تالار میانی این موزه، نقاشی روی چوب با نقوش گل و مرغ شیراز به چشم می خورد. این موزه در بهمن ماه سال 1376 گشایش یافت .